حل مشکلات رفتاری کودکان

این مشکلات رفتاری کودکان برایتان آشناست؟ فرید به طرز غیرقابل‌کنترلی با صدای بلند صحبت می‌کند. سرسخت و لجباز است و هر بار که مادرش چیزی به او می‌گوید با بی ادبی پاسخ می‌دهد. شیلا نیز در مقابل همه با مادرش گستاخانه صحبت می‌کند. هر وقت که الهام پسر هفت ساله اش را به خانه یکی از دوستان یا برای بازی بیرون ببرد، چیزی شبیه کابوس اتفاق می‌افتد، او به‌شدت هیجان زده می‌شود و هر کاری که دوست دارد را بدون اجازه والدین انجام می‌دهد.

موضوع صحبت ما در این مقاله از مرکز درس ، رایج ترین مشکلات رفتاری کودکان است که والدین هرروز با آن‌ها سروکار دارند. به‌عنوان یک روانشناس کودک سردرگمی والدین در مقابله با بد رفتاری کودکان را درک می‌کنم.

برای اینکه بتوانیم زندگی را اندکی آسان‌تر کنیم، ما اطلاعاتی درباره مشکلات رفتاری کودکان ، چگونگی تشخیص و درمان آن‌ها به شما ارائه خواهیم داد. اما پیش از آن، باید بدانیم که رفتار طبیعی کودک به چه رفتاری اطلاق می‌شود؟

رفتار طبیعی در کودکان

در علوم روانشناسی کودک هیچ معیاری برای تعریف رفتار طبیعی کودک وجود ندارد. درواقع رفتار طبیعی به عواملی همچون سن کودک ، شخصیت کودک ، رشد عاطفی و روش تربیت کودک بستگی دارد.

به‌طورکلی، زمانی رفتار کودک طبیعی است که به لحاظ اجتماعی، رشدی و فرهنگی قابل‌قبول باشد. حتی اگر رفتار کودک مطابق با انتظارات اجتماعی و فرهنگی نباشد, اما برای سن کو ک مناسب و بی‌خطر باشد, بازهم می‌توان آن را رفتاری طبیعی تلقی کرد.

شما چگونه بدرفتاری کودک را از رفتار عادی کودک متمایز می‌کنید؟

نشانه‌ها و علائم رفتار غیر طبیعی کودکان

بچه ها وقتی شیطنت می‌کنند بامزه به نظر می‌رسند. بدخلقی کودکان ، رفتار پرخاشگری کودکان و جیغ زدن‌های یک‌باره را نمی‌توان رفتار غیر طبیعی کودک دانست. اما اگر چنین رفتارهایی روزانه رخ دهد، دیگر جای نگرانی است. در ادامه به بررسی نشانه‌هایی می‌پردازیم که نشان می‌دهد رفتار کودک شما غیر طبیعی است.

• این‌گونه به نظر می‌رسد که فرزندتان در کنترل هیجانات خود دچار مشکل است. دائماً دچار طغیان عاطفی شده و مسائل جزئی و بی‌اهمیت او را کلافه می‌کند.
• این‌که یک کودک هشت ساله دختر یا پسر شما تکانشی رفتار کند عادی نیست. این کودکان ممکن است رفتارهای مخربی همچون کتک زدن، پرتاب اشیاء و جیغ از خود نشان دهند.
• فرزند پرحرف شما در خود فرو می‌رود و بدون هیچ دلیلی گستاخ و بی ادب به نظر می‌رسد.
• پسر کوچک شما ممکن است بیش‌تر از قبل دروغ بگوید. دزدی یا برداشتن چیزهایی که به او تعلق ندارد برایش عادت می‌شود.
• مشکلات رفتاری کودک عملکرد او را در مدرسه نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال، ممکن است دعوا کند، دیر به کلاس برسد و یا کلاس‌هایش را از دست بدهد.
• کشمکش‌ها و اختلافاتی که دختر هفت ساله شما با هم سن و سالانش دارد به مشکلاتی منجر خواهد شد که زندگی اجتماعی کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این اصلاً عادی نیست.
• کودک قادر به تمرکز بر روی یک موضوع نیست، بی قرار و نا آرام یا بیش‌ازحد تنبل و یا سردرگم است.
• کودک رفتارهای جنسی غیر عادی از خود نشان می‌دهد که مناسب سن او نیست.
• کودک شما درباره قوانین وضع‌شده شروع به سؤال و جواب می‌کند، نسبت به نظم و انضباط واکنشی نشان نمی‌دهد و حتی ممکن است برای به چالش کشیدن والدین از قوانین و مقررات سرپیچی کند.
• تفکر آسیب رساندن به خود یا خودزنی هرگز یک رفتار طبیعی برای کودکان نیست. بنابراین، اگر کودک ازلحاظ فیزیکی به خود آسیب بزند و یا گرایش به خودکشی داشته باشد باید نگران او باشید.

به خاطر داشته باشید که بخش منطقی مغز در کودک سه ساله و زیر سه سال هنوز رشد نیافته است. بنابراین رفتار کودکان سه ساله تحت تأثیر عواطف و احساساتشان شکل می‌گیرد. کودکان همچنان‌که بزرگ‌تر می‌شوند، به لحاظ عقلی رشد می‌کنند اما همچنان برای کنترل و مدیریت احساسات به کمک و حمایت اطرافیان نیاز دارند؛ و این کاملاً طبیعی است.

علاوه بر این، رفتارهای غیر طبیعی کودکان از طریق رفتار درمانی و تغییر سبک فرزند پروری قابل اصلاح است. اما  کدام‌یک از اختلالات رفتاری با کمی تلاش در کودکان قابل درمان است؟

هشت مشکل رفتاری کودکان

کودکان برای سنجش میزان  قدرت و اختیارات خود، گاهی ممکن است قوانین را نقض کرده و برخلاف عرف رفتار کنند و این امری طبیعی است. درواقع آن‌ها فقط به این صورت متوجه می‌شوند چه رفتاری درست و چه رفتاری نادرست است. اگر می‌خواهید درباره رفتارهایی که کودکان هرچند وقت یک‌بار از خود نشان می‌دهند و چگونگی برخورد با مشکلات رفتاری کودکان اطلاعاتی به دست آورید در ادامه با ما باشید:

مشکل رفتاری بی ادبی کودکان

حاضرجوابی کودک سه ساله شما، ممکن است بامزه و دوست‌داشتنی به نظر برسد. اما زمانی که از او می‌خواهید کاری انجام دهد و هر بار او با فریاد یک ” نه” به شما می‌گوید، ممکن است عصبانی شوید، این بدرفتاری کودک اگر به‌درستی کنترل نشود، منجر به بروز اختلاف میان والدین و فرزند خواهد شد.

پس چه باید کرد؟

• اگر فرزندتان حاضرجواب است اما از شما نیز حرف شنوی دارد، حاضرجوابی او را نادیده بگیرید. نادیده گرفتن این نوع رفتار تا زمانی که تهدید آمیز و یا مخرب نباشد ایرادی ندارد.
• اگر کودک علیرغم حاضرجوابی از دستورات شما پیروی می‌کند، در مقابل انجام خواسته‌تان از او قدردانی کنید. حتی اگر خودش هم تمایلی به قدردانی نداشته باشد. بعداً می‌توانید توضیح دهید که عصبانی شدن به‌خودی‌خود ایرادی ندارد اما اینکه با بی احترامی صحبت کند کار درستی نیست.
• اما چنانچه رفتار کودک برای دیگران و یا خود او تهدید آمیز باشد، در این صورت باید مراقب آنچه می‌گوید باشید و آن را به‌دقت کنترل کنید.
• عجولانه واکنش نشان ندهید. اجازه دهید فرزندتان آرام شود و سپس حرف‌هایی که بر زبان آورده است را بررسی کنید. به‌آرامی به او بگوئید چه رفتاری درست و چه رفتاری نادرست است.
• محدودیت‌هایی وضع کرده و کودک را از عواقب آن آگاه کنید. تهدید نکنید، فقط کافی است بگوئید اگر گستاخی کند به او بستنی نمی‌دهید و یا او را به سینما نخواهید برد. مثلاً، بگوئید اگر به دادوفریاد ادامه دهد نمی‌تواند شام بخورد. اما، اگر دست از داد کشیدن بردارد و به شما گوش دهد، برای شام چیز خوشمزه‌ای به او بدهید. هرچند که چنین مبادله‌ای به میزان کمتری کنترل‌کننده به نظر می‌رسد اما به کودک نیز حق انتخاب می‌دهد.
• انتظارات خود از کودک را مشخص کنید اما می‌توانید برای خوشحال کردن کودکان گاهی کمی انعطاف‌پذیر باشید.
• در نهایت، یک مرور سریع بر نوع رفتار خود با فرزندتان و یا با دیگران در حضور آن‌ها داشته باشید. آیا رفتاری بی ادبانه و اهانت آمیز دارید؟ اگر پاسخ مثبت است، برای تغییر رفتار کودک باید از تغییر رفتار خود شروع کنید.

دشنام و بددهنی کودک

کودکان هنگام عصبانیت جیغ می‌زنند و فریاد می‌کشند. اما فحش برای یک کودک ده ساله یا کمتر مسئله‌ای نگران‌کننده است. کودکان با داد و دشنام یا می‌خواهند شما را وارد یک بحث و مجادله کنند یا تمایل دارند به‌سادگی به آنچه می‌خواهند دست یابند. ما به شما خواهیم گفت که در مقابل دشنام و دهن کجی کودکان چه‌کاری باید انجام دهید:

• مطمئن شوید خودتان در مقابل فرزندان این‌گونه صحبت نمی‌کنید.
• نسبت به دشنام کودک در خانه قوانین سفت و سختی اعمال کنید. هیچ توجیهی برای فحش دادن کودک وجود ندارد، پس اگر کودک از حرف زشت استفاده کند عواقب آن را خواهد دید.
• عواقب بد رفتاری کودک را به‌طور واضح برایش توضیح دهید و مطمئن شوید که این عواقب به‌جا و مناسب هستند. به عنوان مثال به کودک نه ساله خود یادآوری کنید به خاطر حرف زشت یک روز باید در خانه بماند و از رفتن به تمرین فوتبال یا کلاس موسیقی محروم است.
• اگر کودک نوپا شما بد دهن است، فوراً او را اصلاح کنید. به او بگوئید این یک حرف زشت است و مردم این کلمه و کودکانی که از آن استفاده می‌کنند را دوست ندارند.
• اگر شما در مقابل فرزند آن کلمه را به کار بردید فوراً معذرت‌خواهی کنید. حتی می‌توانید از او بخواهید به شما یادآوری کنند که این کلمه بدی است، هرچند این اتفاق هیچ‌گاه نباید رخ دهد.

رفتار پرخاشگری کودکان

عصبانی شدن کودکان یک رفتار طبیعی است. اما اگر این عصبانیت به خشم یا رفتار پرخاشگری تبدیل شود آنگاه یک مشکل است. اختلالات خلقی ، روان پریشی ، اختلالات رفتاری ، ضربه روحی ، تکانش گری یا سرخوردگی منجر به پرخاشگری کودکان می‌شود. گاهی اوقات ممکن است کودک شما برای دفاع از خود به خشونت متوسل شود.

پرخاشگری کودکان یک رفتار آموخته‌شده است. محیط خانه چگونه محیطی است؟ یا اینکه، آیا کودک شما خشونت را در مدرسه یاد می‌گیرد؟ اگر فرزندتان واکنش‌های منفی ازجمله زدن، گاز گرفتن و لگدزدن از خود نشان  دهد، واکنش شما نباید این گونه باشد.

• ساده‌ترین واکنش نسبت به پرخاشگری کودکان این است که شما نیز بر سر آن‌ها داد بزنید. اما اگر چنین کنید، هیچ‌گاه نمی‌توانید مشکلات رفتاری کودکان را اصلاح کنید. کودک با نگاه به شما می‌آموزد چگونه احساسات و هیجانات خود را کنترل کند. بنابراین به‌جای آنکه صدایتان را بالا ببرید، لحن صدای خود را ملایم کرده و به کودک بگوئید آرام باشد.
• احساسات کودک را درک کرده و با او همدردی کنید، اما به‌طور واضح و مشخصی عنوان کنید که به‌هیچ‌عنوان حق کتک زدن ، لگد و یا گاز گرفتن دیگران را ندارند. می‌توانید چیزی شبیه این بگوئید ” می‌دانم عصبانی هستی. اما نه گاز می‌گیریم، نه کتک می‌زنیم، و نه لگد می‌زنیم. کتک زدن ممنوع.”
• به کودک پرخاشگر بگوئید اگر از خشونت استفاده کند چه عواقبی در انتظارش خواهد بود. اگر فرزندتان کم سن و سال است، به او بگوئید در عوض چه‌کاری می‌تواند انجام دهد. یک راه‌حل برایشان ارائه دهید، اما هیچ‌گاه آن‌ها را منتظر واکنش خود نگذارید. برای مثال، به کودک یاد دهید زمانی که ناراحت است به‌جای روی آوردن به خشونت فیزیکی از واژه‌ها و عباراتی مانند ” من عصبانی‌ام” یا ” من از این خوشم نمیاد” یا ” این منو خوشحال نمی کنه” استفاده کند. مهم‌تر از همه، یک الگوی رفتاری خوب برای کودکان باشید و از تنبیه فیزیکی برای تربیت کودک اجتناب کنید. هم‌چنین برای رفتارهای مثبت کودک را تشویق کنید.

مشکل رفتاری دروغگویی کودکان

دروغگویی یکی دیگر از مشکلات رفتاری کودکان است. نگرانی والدین زمانی که متوجه دروغ فرزندشان می‌شوند نیز امری طبیعی است. ممکن است احساس خیانت کنید و آزرده‌خاطر شوید و حتی فکر کنید که دیگر نمی‌توانید به فرزند خود اعتماد کنید. اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از دروغ گفتن کودکان انجام دهید:

• آن را شخصی قلمداد نکنید. از دید فرزند خود به موضوع فکر کنید تا انگیزه دروغگویی کودک را کشف کنید.
• برخی کودکان می‌ترسند اگر حقیقت را بگویند عواقب ناخوشایندی در انتظارشان باشد، ازاین‌رو به دروغگویی روی می‌آورند. به‌جای تنبیه کودک به خاطر بدرفتاری او، رفتارهای خوب کودک را تشویق کنید تا مانع دروغ گویی فرزندتان به دلیل ترس از تنبیه شوید.
• به کودکان بیاموزید راستگو باشند. برای این کار از خودتان شروع کنید.
• برای دروغ گویی پیامدها و عواقبی را در نظر بگیرید. جای هیچ بحث و صحبتی نگذارید. کودک شما دروغ می‌گوید، پس باید عواقب دروغ گویی خود را ببیند.

رفتار زورگویی کودکان

زورگویی یکی دیگر از مشکلات رفتاری کودک است و می‌تواند به سوءاستفاده‌های عاطفی و فیزیکی در فرد قربانی منجر شود. کودکان برای داشتن حس قدرت تمایل به رفتار زورگویی دارند. علاوه بر این، مشکلات اجتماعی کودک نیز به‌واسطه زورگویی به‌آسانی حل می‌شود. زمانی که مقابله با احساسات برای کودک دشوار است، او برای حل مشکل به رفتار زورگویی روی می‌آورد. اگر متوجه شدید فرزندتان در رفتار با دیگران زورگو است باید سریعاً واکنش نشان دهید.

• از سنین کودکی به فرزندتان بیاموزید که قلدری یک رفتار اشتباه است. مهم‌تر اینکه، برایش توضیح دهید یک شخص زورگو کیست و با مثال به او بگوئید که چه‌کاری انجام می‌دهد. برای مثال، می‌توانید بگوئید، ” یک فرد زورگو مردم را مسخره می‌کند، کارهای بدی انجام می‌دهد یا اموال دیگران را به زور می‌گیرد.
• هرچه سریع‌تر قوانین و استانداردهایی در خانه وضع کنید. عباراتی مانند ” ما در این خانه زورگویی و قلدری نداریم” یا ” چنین رفتارهایی در این خانه نادیده گرفته نمی‌شود”.
• مراقب نشانه‌های زورگویی باشید. چنانچه فرزند بزرگتر سعی می‌کند به فرزند کوچکتر زور بگوید، سریعاً برای اصلاح آن اقدام کنید.

مشکل تقلب و دغلکاری کودکان

فریب و دغلکاری یکی دیگر از مشکلات رفتاری کودکان است که کنترل آن برای والدین بسیار خسته‌کننده است. کودک برای رسیدن به خواسته‌هایش به بد رفتاری، دروغ گوئی و یا گریه و زاری روی می‌آورد. اگر بدرفتاری کودکان را تائید کنید، فرزندتان احساس رضایت می‌کنند. برای مثال، اگر بدخلقی کودک در جمع مردم برای دستیابی به خوراکی موردعلاقه‌اش با نتیجه مطلوب از طرف والدین همراه شود، در حقیقت پاداشی به فریبکاری کودک است.

به زبان ساده، زمانی که فرزندتان شما را گول می‌زند، درواقع بر شما تسلط دارد. به‌عنوان یک شخص بزرگ‌سال می‌توانید گاهی الگوی رفتاری همیشگی را کنار گذاشته و اجازه ندهید که فرزندتان شما را گول بزند.

• انتظار این را داشته باشید هر زمان به فرزندتان ” نه” بگوئید دعوا راه بیندازند. به‌این‌ترتیب، می‌توانید نحوه برخورد با بدرفتاری کودک را یافته و تسلیم نشوید.
• یک ” نه” قاطعانه و محکم بگوئید. توضیح مختصری راجع به شرایط و موقعیت بدهید، اما نیازی به قانع کردن کودک نیست.
• از بحث کردن اجتناب کنید، اما کاملاً او را ساکت نکنید. تا زمانی که ادب و احترام را رعایت می‌کند به او گوش فرا دهید.

مشکلات بی انگیزگی و تنبلی کودکان

به نظر می‌رسد فرزندتان به هیچ‌چیزی علاقه ندارد. چه تکالیف مدرسه باشد، چه کلاس هنری یا تمرین موسیقی و یا حتی بازی کردن و به‌طورکلی از انجام هر کاری امتناع می‌کند. ایجاد انگیزه در کودک به‌ویژه در شرایطی که او فردی تنبل است و همواره برای عدم انجام هر کاری بهانه‌تراشی می‌کند کار آسانی نیست. ما به شما می‌گوییم که اگر دختر یا پسرتان بی انگیزه است،چه‌کاری انجام دهید:

• از رفتار تنبلی کودک خود نگران نشوید. ممکن است نحوه برخورد شما از دید کودک سخت‌گیرانه و تحمیل‌کننده به نظر برسد. همین مسئله می‌تواند باعث شود کودک در مقابل خواسته شما مقاومت کند.
• می‌توانید از دوران کودکی خود و تجربه‌هایتان برایش بگوئید تا کودک را تشویق به انجام کار جدیدی کنید.
• او را مجبور نکنید به کاری علاقه‌مند شود. به او حق انتخاب دهید و بگذارید خودش انتخاب کند. کودک نسبت به انتخاب‌های خودش علاقه بیشتری نشان می‌دهد.
• یک گام به عقب برگردید و با خود مرور کنید. آیا کودک را مجبور به انجام کاری می‌کنید؟ از خود بپرسید کودک واقعاً چه چیزی می‌خواهد و چه چیزی به او انگیزه می‌دهد؟ فرزندتان را به‌عنوان یک شخصیت مستقل ببینید تا متوجه شوید چه چیزهایی به او انگیزه می‌دهد. سعی کنید راه‌هایی بیابید که فرزندتان خود انگیزه داشته باشد. خودانگیختگی به‌مراتب تأثیرگذارتر از برانگیخته شدن توسط دیگران است.
• با جذاب کردن کارهای روزمره، فرزندتان را تشویق کنید تا به آن‌ها علاقه‌مند شود. می‌توانید یک مسابقه راه بیندازید و در آن‌کسی که بیشترین اسباب بازی یا ورقه‌های کاغذ را از روی زمین جمع‌آوری یا تختش را مرتب کرده به‌عنوان برنده انتخاب کنید.
• به فرزندان بزرگ‌تر مسئولیت‌هایی مانند شستن ظرف‌ها، چیدن میز یا نظافت منزل محول کنید تا دقیقاً بدانند از آن‌ها چه انتظاری دارید. محدودیت‌هایی از این قبیل وضع کنید: هر وقت کارتان را تمام کردید فیلم می‌بینیم.

مشکلات رفتاری  کودکان دبستانی

” من از مدرسه متنفرم” آیا این همان جمله‌ای است که هرروز صبح از کودک پنج ساله خود می‌شنوید؟ کودکان اغلب با عدم تمایل برای رفتن به مدرسه و یا عدم انجام به‌موقع تکالیف خود، والدین را کلافه و اذیت می‌کنند. کودکان بنا به دلایل بسیاری، از رفتن به مدرسه اجتناب می‌کنند: زورگویی، مسائل آموزشی، مقاومت در برابر مدیر و قوانین یا اضطراب جدایی کودکان از والدین .

• نخستین گام، ریشه‌یابی مسئله است. به دنبال علت و چرائی تنفر فرزندتان از مدرسه یا عدم انجام تکالیفش باشید. اگر از عهده انجام تکالیف مدرسه برنمی‌آید می‌توانید به او کمک کنید.
• اینکه فرزندتان ازنظر تحصیلی عملکرد خوبی داشته باشد و بتواند خود را با مدرسه وفق دهد زمان‌بر است، این مسئله را درک کنید که تغییر طی یک شب رخ نمی‌دهد.
• برای تشویق کودک به رفتار صحیح به او باج ندهید بلکه به دنبال ایجاد انگیزه در کودک باشید. برای مثال، می‌توانید بگوئید ” چون امشب بدون یادآوری تکالیفت را انجام دادی یک بستنی جایزه می‌گیری”.
• از کودک بپرسید آیا می‌خواهد راجع به مشکلی که دارد با معلمش صحبت کنید یا خیر. بگذارید متوجه شود و این را حس کند که در صورت بروز هر مشکلی در مدرسه شما در کنار او خواهید بود. کودکان را با طرح این پرسش که در مدرسه از انجام چه‌کاری لذت می‌برند تشویق کنید. در نوشتن تکالیف به او کمک کرده و انجام آن را برایش جذاب‌تر کنید.

مشکلات رفتاری کودکان همیشه آن‌قدر ساده نیست که قابل‌حل باشد. در شرایط خاص باید به دنبال کمک از متخصص و مشاوره کودک باشید.

کمک از دکتر روانشناس برای حل مشکلات رفتاری کودکان

چنانچه رفتارهای غیر طبیعی کودکان در خانه غیرقابل‌کنترل باشد و یا فرزندتان اشتباهی را بارها مرتکب شود، باید به دکتر روانشناس مراجعه کنید. برای هر مشکل رفتاری کودک دلیل خاصی وجود دارد. روانشناس کودک با روانپزشک پیش از تجویز هرگونه دارو، درمان ویژه، و یا مشاوره ، سلامت روانی و جسمی کودک را بررسی می‌کند.

تحت چه شرایطی رفتار کودک خارج از کنترل خواهد بود؟

اختلالات رفتاری در کودکان

گاهی اوقات، رفتار غیر طبیعی نشانه اختلال رفتاری کودک است که نیازمند بررسی متخصص و دکتر روانشناس است. در اینجا به بررسی برخی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری کودکان می‌پردازیم:

اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)

اختلال نافرمانی مقابله جویانه یک رفتار مخرب است که عموماً کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این نوع اختلال عبارت‌اند از:

• عصبانی شدن، کج خلقی ، برون‌ریزی‌های مکرر و عزت نفس پایین کودک
• ناسازگاری با قوانین.
• آزار و اذیت دیگران به‌طور تعمدی.
• مقصر دانستن دیگران برای تمام مشکلات.

 اختلال سلوک در کودکان

کودکان دارای اختلال سلوک با رفتارهای بزهکارانه و عدم پیروی از قوانین شناخته می‌شوند. حدود ۵ درصد از کودکان آمریکائی زیر ده سال مبتلابه اختلال سلوک هستند.

رفتارهای بارز این اختلال عبارت‌اند از:

• عدم اطاعت از قوانین وضع‌شده توسط والدین یا مسئولین مدرسه.
• فرار مداوم از مدرسه.
• سوء مصرف مواد ، استعمال سیگار و مصرف الکل در سنین بسیار پائین.
• آمادگی همیشگی برای شروع دعواهای فیزیکی.
• رفتارهای بی‌رحمانه نسبت به حیوانات اعم از خانگی و غیر خانگی.
• استفاده از سلاح.
• دروغ گوئیی مکرر کودک
• مشارکت در اقدامات مجرمانه مانند سرقت، تخریب اموال، و وارد شدن به خانه‌ها با زور.
• فرار از خانه.
• تمایل به خودکشی هرچند اندک.

اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)

این اختلال مرتبط با اختلال سلوک است. ویژگی‌های رایج این نوع اختلال مشکلات بیش فعالی مربوط به توجه ، رفتار تکانشی در کودکان و غیره است. علائم اختلال کم توجهی- بیش فعالی کودکان عبارت‌اند از:

• نمی‌توانند روی یک موضوع مشخص تمرکز کنند.
• زمانی که با آن‌ها صحبت می‌کنید حواس پرت هستند.
• به‌سختی مسائل، دستورالعمل‌ها و رهنمودها را به یاد می‌آورند.
• نسبت به جزئیات بی دقت اند.

اختلال یادگیری کودکان

اختلالات یادگیری کودکان مختلف و دارای علائم متفاوتی است. این اختلالات عملکرد تحصیلی کودک را تحت تأثیر قرار داده و برای بهبود به تخصص مربیان ویژه  نیاز دارد.

• عدم توانائی در درک دستورالعمل‌ها.
• حافظه کوتاه‌مدت ضعیف
• مهارت ارتباطی ضعیف.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

کودکی که از این اختلال رنج می‌برد ممکن است نسبت به مشکلات دیگران بی‌تفاوت باشد. این نوع اختلال می‌تواند در مراحل بعدی زندگی تشدید شده و منجر به فعالیت‌های غیرقانونی و غیراخلاقی فرد شود.

مهارت های اجتماعی رشدنیافته در کودک

این اختلال گاهی به سندرم آسپرگر اشاره می‌کند، که یک اختلال رشدی در کودکان است.

• این سندرم که به نام پزشک اتریشی، هانس آسپرگر نام‌گذاری شده، معمولاً درنتیجه نقص تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد.
• دلیل اصلی این سندرم نامشخص است. بااین‌حال، روانپزشکان آن را حاصل مجموعه‌ای از علائم می‌دانند.
• متداول‌ترین نشانه‌ این اختلال دشواری در آغاز یک مکالمه در جمع و ارتباطات غیررسمی است.

هر چه کودک بزرگ‌تر می‌شود اختلالات رفتاری در او مشهودتر است. بااین‌حال، هنگامی‌که فرزندتان هنوز یک کودک نوپا است می‌توانید رفتارهای غیر طبیعی را تشخیص داده و در همان ابتدا آن را اصلاح کنید.

مشکلات رفتاری در کودکان نوپا

مقابله با بدرفتاری کودکان نوپا بسیار سخت است. منطق و استدلال برای آن‌ها جواب نمی‌دهد و تنبیه کودک فقط رفتار آن‌ها را بدتر می‌کند. پس چه باید کرد؟ ادامه متن را بخوانید تا با مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی آشنا شده و نحوه کمک به آن‌ها را نیز یاد بگیرید:

پریدن وسط صحبت دیگران

کودکان به‌سرعت هیجان زده می‌شوند و نمی‌توانند برای آنچه می‌خواهند بگویند کمی صبر کنند. همواره صحبت‌های شما را قطع می‌کنند. پس، دفعه بعد که می‌خواهید با کودک سه ساله خود صحبت کنید  باید این‌گونه عمل کنید.

• اجازه دهید کودک حرف خود را کامل بزند. بدون اینکه صحبت‌هایش را قطع کنید به او گوش‌داده و سپس شروع به صحبت کنید.
• هنگامی کودک وسط حرف شما می‌پرد برایش توضیح دهید که وقتی او در حال صحبت کردن بوده شما حرف‌هایش را قطع نکرده‌اید. به او بگوئید وقتی صحبت‌های شما تمام شد نوبت اوست که صحبت کند. بگوئید ” عزیزم اجازه بده مامان صحبتش را تمام کنه” یا ” مامان هنوز حرفش رو تموم نکرده”.

مشکل رفتاری جیغ زدن کودکان

کودکان نوپا به‌ویژه کودکان سه ساله و پایین‌تر، نمی‌توانند با صحبت کردن منظور خود را برسانند. آن‌ها ترجیح می‌دهند عصبانیت یا ناکامی خود را به شیوه‌های مختلفی مانند جیغ زدن نشان دهند. پس وقتی فرزندتان شروع به جیغ زدن می‌کند باید چه‌کاری انجام دهید؟

• شما نباید به‌طور متقابل بر سر کودک جیغ و داد بزنید. این کار فقط رفتار جیغ کشیدن را به‌عنوان یک کار درست تائید می‌کند.
• با بازی کردن به آن‌ها یاد دهید که با لحن آرام زمزمه کرده و یا صحبت کنند. برای مثال، می‌توانید با این بازی شروع کنید: “بگذار ببینیم کی می تونه بلندتر جیغ بزنه” ، و بعد این روش را امتحان کنید:” حالا بگذار ببینیم کی می تونه آروم تر صحبت کنه”.
• احساسات کودک را درک کرده و با او صحبت کنید. ممکن است نتوانید مکالمه درستی با یک کودک دو ساله برقرار کنید، اما کلمات می‌تواند او را آرام کرده و یا حتی جیغ زدن‌های او را متوقف کنند.

قهر کردن و پنهان شدن کودک

آیا کودک شما نیز در زمان عصبانیت یک‌باره محیط را ترک کرده و پنهان می‌شود؟ فرار کار خطرناکی است، به‌ویژه اگر کودک در خیابان، سوپرمارکت و یا سایر مکان‌های عمومی باشد. اما می‌توانید با اقدامات زیر امنیت او را تأمین کنید:

• چشم از کودک برندارید، هنگامی‌که در خیابان و یا سایر مکان‌های شلوغ هستید دست او را بگیرید.
• به کودک نشان دهید کجا می‌تواند بدود و کجا نمی‌تواند. این را با مثال زدن درباره افراد پیرامون خود توضیح دهید، مثلاً با نشان دادن کودکانی که در پارک در حال دویدن هستند به او بگوئید که دویدن در چنین مکانی ایرادی ندارد، به همین ترتیب، با نشان دادن مردم در خیابان به او یاد دهید که در خیابان نباید دوید.

مشکل مو کشیدن کودک

کودکان نوپا برای به دست آوردن ” چیزهای نامناسب” از جیغ زدن ، لگدزدن و مو کشیدن استفاده می‌کنند. تنها راهی که مانع این بدرفتاری کودک می‌شود این است که کودک متوجه شود چنین رفتارهایی هیچ فایده و نتیجه‌ای ندارد.

• زمانی که کودک موی خود یا شخص دیگری را می‌کشد مانع او شوید تا به او نشان دهید نباید چنین کاری کند.
• درباره این کار واضح و قاطعانه صحبت کنید و توضیح دهید که کشیدن مو کار بدی است.
• برای اینکه فرزندتان متوجه شود این کار چه حسی دارد هیچ‌گاه نباید موهای او را بکشید. زیرا ممکن است چنین برداشت کند که این یک بازی است و دوباره این کار را تکرار کند.

پرتاب اشیا توسط کودک

کودکان بین ۱۸ ماه تا ۳ ساله معمولاً برای نشان دادن ناکامی خود اشیاء را پرتاب می‌کنند. آن‌ها از روی کنجکاوی و یا حس ناکامی تمایل دارند غذا، اسباب بازی و یا هر چیزی که در دستانشان جا بگیرد را پرتاب کنند.

• برای جلوگیری از آسیب دیدن وسایل باارزش، به کودکان چیزهایی که می‌تواند پرتاب کند را نشان دهید. مثل یک توپ، یک اسباب بازی فنری، یا یک اسباب بازی نرم کرکی، که در صورت پرتاب آسیب نمی‌بیند.
• هنگامی کودک عصبانی یا پرخاشگر است، مانع از آن شوید که چیزی را پرتاب کند. سعی کنید مواردی که از روی عصبانیت چیزی پرتاب می‌کند را نادیده بگیرید. اگر چیزهایی پرتاب می‌کند که ممکن است به سایر کودکان آسیب برساند سریعاً مانع شده و با لحنی آرام بگوئید ” نه، این کار بد است” و یا ” نه، این کار آسیب‌زننده است.”
• راهی پیدا کنید که مانع پرتاب اشیاء توسط آن‌ها شوید. برای مثال، زمانی که در ماشین هستید برای اسباب‌بازی‌ها کمربند ایمنی ببندید، بدین‌صورت دیگر نمی‌تواند آن‌ها را پرت کند.

اگر متوجه هر یک از مشکلات رفتاری بالا در کودک نو پا و فرزندان بزرگ‌تر شدید باید بدانید که نکاتی برای مقابله با آن‌ها در خانه وجود دارد.

۸ نکته برای کنترل بد رفتاری کودکان

” چرا کودکان باید تا این‌قدر آزاردهنده باشند؟”

باید بدانید شما تنها کسی نیستید که این سؤال را از خود می‌پرسید. مشکلات رفتاری کودکان موجب استرس بچه داری والدین می‌شود. در اینجا نکات و ترفندهایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند بدرفتاری کودکان را کنترل کنید.

1. به بدرفتاری کودک واکنش نشان ندهید: زمانی که نسبت به رفتار بد فرزندتان واکنش نشان داده و یا آن را پاسخ می‌دهید درواقع کودک را تشویق می‌کنید.
2. مثبت اندیش باقی بمانید: وقتی فرزندتان را به‌منزله یک مشکل می‌بینید نمی‌توانید روش مناسبی برای مقابله با بدرفتاری کودک بیابید. تمرکز خود را بر اصلاح رفتار اشتباه کودک قرار دهید.
3. در واکنش یا پاسخ به بد رفتاری کودکان ثابت‌قدم باشید: مهم‌تر از همه، در خصوص نشان دادن عواقب بد رفتاری به کودک خود مقتدر و ثابت‌قدم باشید تا اهمیت موضوع مشخص شود. نسبت به بدرفتاری کودک همواره پاسخ مشابهی نشان دهید تا سرانجام کودک متوجه رفتار اشتباه خود گردد.
4. همان‌طور که گفته شد گاهی اوقات می‌توانید قوانین یا عادات قدیمی که از کنترل خارج‌شده‌اند را تغییر دهید. برای مثال، کاهش زمان تماشای تلویزیون، زمان بازی و یا سایر فعالیت‌ها به نفع کودک کار درستی است.
5. برای فرزند خود یک الگوی رفتاری مناسب باشید: رفتارهای بد خود را تغییر دهید تا رفتار نیز تغییر کند. کودکان در هر سنی با نگاه کردن به والدین از آنها الگوبرداری کرده و از آن‌ها تقلید می‌کنند زیرا گمان می‌کنند والدین بهترین‌ها را می‌دانند.
6. نظم و انضباط لازم است، اما فقط زمانی مؤثر است که اعتبار و ارزش داشته باشد. پیش از آن‌که برای بدرفتاری کودک خود عواقبی تعیین کنید خوب به آن فکر کنید.
7. آرام باشید. بیش‌ازاندازه درباره داد زدن‌های معمولی، بحث‌ها و تنش‌ها نگران نباشید. هیچ اتفاقی نمی‌افتد اگر یک‌بار خونسردی‌تان را حفظ کرده و قوانین را کنار بگذارید.
8. برای بررسی و سنجش رفتار فرزندتان از نمودار رفتار یا نمودارهای پاداش استفاده کنید. می‌توانید یک نمونه برای یک رفتار مشخص و یا برای چندین رفتار ایجاد کنید. هم‌چنین می‌توانید یک نمودار رفتاری مناسب نیز داشته باشید که شامل جملاتی مانند : “از متشکرم و لطفاً استفاده کنید”، و ” به مامان توی کارها کمک کردم” ، ” منتظرم نوبتم بشه تا صحبت کنم” و غیره باشد.

فعالیت‌های مناسب برای کمک به حل مشکلات رفتاری کودکان

یک روش بسیار مؤثر برای مقابله با مشکلات رفتاری در کودکان به‌ویژه کودکان نو پا اقدام به فعالیت است. در اینجا چندین فعالیت وجود دارد که می‌تواند برای شما بسیار مفید واقع شود.

1. تمرین یا فعالیت‌های فیزیکی احتمالاً بهترین روش برای تخلیه انرژی کودکان است. هنگامی‌که فرزندتان هیجان زده یا عصبی است، با بیرون بردن او برای بازی به آن‌ها کمک می‌کنید تا انرژی خود را آزاد کنند. اگر کودک نتواند انرژی خود را به شیوه‌ای مناسب تخلیه کند، کودک این کار را با شیوه‌های نادرست از قبیل بدخلقی ، رفتارهای مخرب و رفتار تکانشی انجام می‌دهد.
2. نقش بازی کردن یک فعالیت بسیار عالی است که می‌تواند مهارت کنترل احساسات و هیجانات در کودک را تقویت کند. یکی از مهم‌ترین عواملی که بر مشکلات رفتاری کودکان اثر می‌گذارد عدم کنترل کودک بر خود است.
3. از کودک خود بخواهید کتاب یا آنچه می‌نویسد را با صدای بلند بخواند. می‌توانید این کار را قبل از خواب زمانی که هنوز سرشار از انرژی است و به فعالیتی برای آرام شدن و ریلکس کردن نیاز دارند انجام دهید.
4. داستان سرایی فعالیت دیگری است که قوه تخیل کودکان را درگیر می‌کند و به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا انرژی خود را به شیوه‌ای صحیح به‌کارگیرند. هم‌چنین شما را نیز نسبت به طرز فکر کودک آشنا می‌کند.
5. انجام بازی‌های مرتبط با رفتار خوب و خواندن کتاب‌های رفتار کودک به آن‌ها رفتارهای خوبی مانند مهربانی، مشارکت، صبر و گفتن چیزهای خوب به یکدیگر را می‌آموزد. وقتی کودک یاد بگیرد انجام کار خوب پاداش دارد، دیگر به سراغ کار بد نخواهند رفت.

بد رفتاری های اتفاقی حق یک کودک است. سعی نکنید آن را با روش‌های انضباطی خود تحت‌فشار بگذارید. اما چنانچه مشکلات رفتاری کودک مداوم و شدید است، باید اقدامات مناسب را انجام دهید. اگر فکر می‌کنید کنترل وضعیت از دست شما خارج است، برای مراجعه به مرکز مشاوره از یک دکتر روانشناس کودک کمک بگیرید.

به خاطر داشته باشید، قبل از اینکه به کودک خود برچسب ” کودک بد ” بزنید، سعی کنید با درک رفتار کودک به ریشه و علت بدرفتاری پی ببرید. مشکلات رفتاری در کودکان با اتخاذ عملکرد مناسب و کمک‌های حرفه‌ای قابل درمان خواهد بود. گذشته از همه این، مطمئناً شما می‌خواهید فرزندتان مانند یک شخصیت دوست‌داشتنی، مهربان، باهوش و معقول بزرگ شود.