آشنایی با بورس اوراق بهادار

فهرست مطالب

بورس چیست؟
چه چیزی باعث می شود که شرکت ها به بازار بورس وارد شوند؟
شرایط مالی ورود شرکت‌ها به بورس
شرایط اختصاصی ورود شرکت‌ها در بازار اول – تابلوی اصلی
شرایط اختصاصی ورود شرکت ها در بازار اول- تابلوی فرعی

بورس چیست؟

بورس اوراق بهادار به واسطه ی داشتن حجم وسیعی از منابع مالی شفاف، یکی از مطمئن ‌ترین روش های جذب و تامین سرمایه محسوب می شود. پس پذیرش در بورس به معنای بهره‌مندی از حجم وسیعی از سرمایه است که این فقط یکی از دلایل خاص اهمیت ورود به بازار بورس است. بورس اوراق بهادار بازار رسمی و متشکلی است که در آن سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی تحت شرایط خاصی خرید و فروش می شود. ویژگی مهم بازار بورس، حمایت قانونی از صاحبان سرمایه و پس اندازها یا سرمایه های راکد است.

بازار بورس بازاری مرجع و مطمئن برای جذب سرمایه ی افراد و بخش های خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های سرمایه گزاری بلند مدت است. اصطلاح بورس در بازرگانی داخلی ایران به بازارهای کالاهای سرمایه ای، مصرفی و واسطه ای اطلاق می گردد که در یک محدوده ی جغرافیایی خاص واقع شده است، مانند بورس آهن، بورس فرش در بازار تهران و…

چه چیزی باعث می شود که شرکت ها به بازار بورس وارد شوند؟

اکثر بازرگانان و اقتصاد دانان صرف نظر از دیدگاه‌های مختف آنها، موتور ایجاد رشد و توسعه را سرمایه‌گذاری می‌دانند. در این پروسه، چیزی که بسیار اهمیت دارد این است که سرمایه‌گذاری در بورس به منظور ایجاد افزایش توان تولید و ظرفیت‌های تولیدی همراه با افزایش درآمد و اشتغال انجام می شود و ثبت شرکت ها در بازار بورس، یکی از بهترین انتخاب ها برای تحقق بخشیدن به این موضوع است. چرا که بعد ازتاسیس شرکت و ادامه دار شدن فعالیت آن به منابع مالی بیشتری به منظور توسعه دامنه و تنوع فعالیت نیاز است. این نیاز معمولا با محدودیت منابع مالی سرمایه گزاران و سهام‌داران نتیجتا عدم توانایی در پاسخ‌گویی به آن مواجه می شود.

عموماً کلیه ی شرکت‌ها باهدف تأمین منابع مالی اقدام به شرکت در بازار بورس و سرمایه و انتشار اوراق می‌نمایند. به‌طورکلی معمولا دو راه برای تأمین سرمایه به منظور ادامه فعالیت های شرکت، انجام طرح های توسعه و حتی انجام یک پروژه، وجود دارد. این دو عبارتند از:

روش بدهی
روش مشارکت

روش اول یعنی اینکه از طریق استقراض از افراد دیگر و یا اخذ وام منابع مالی را تامین کنیم.
روش دوم یعنی اینکه دیگران را در درآمدها و بازده حاصل از کار و فعالیت خود شریک کرده بخشی از مالکیت را به آنها واگذار کنیم تا بتوانیم در ازای آن منابع مالی و سرمایه ی مورد نیاز خود را تامین کنیم.

بدیهی است هرکدام از این دو روش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. برای مثال مزیت روش اول یا بدهی، سپر مالیاتی بودن و یا موقتی بودن آن است. یعنی اینکه بدهی ها روزی به پایان خواهند رسید و وجود بدهی در صورت‌های مالی شرکت ها باعث می‌شود که مالیات کمتری پرداخت نمایند.

اما همین روش معایب خاص خود را دارد، مثلاً ریسک مالی شرکت را افزایش داده و باعث می شود در صورت نبودن نقدینگی کافی به منظور ادای بدهی، شرکت دچار مشکل شود. چه بسا زیان وضرر زیادی به وجود آید که دیگر قابل جبران نباشد و حتی گاها منجر به ورشکستگی و از بین رفتن کسب و کارشرکت گردد.

از طرف دیگر، روش مشارکت نیز مزایایی دارد، مثلا اینکه در این روش، هیچ الزامی برای بازگرداندن وجه و سرمایه دریافت شده وجود ندارد و همچنین فرد وارد شده در بورس شرکت، در سود و زیان با شرکت شریک خواهد بود، لذا از این بابت هیچ نگرانی‌ای وجود ندارد که در صورت بروز ضرر و زیان، شرکت دچار مشکل شود. اما ازجمله معایب بزرگ این روش، بازگشت ناپذیر بودن سرمایه ی اولیه شرکت است؛ یعنی آن بخش از سهامی را که شرکت به غیر واگذار نموده، برای همیشه از دست رفته است.

بر اساس شرایط گفته شده، می‌توان نیازهای مالی فزاینده شرکت را با تنوع بخشیدن به ترکیب صاحبان سهام و افزایش سرمایه ای که از جانب سهامداران جدید تزریق می شود، تامین کرد. هم‌چنین با ورود شرکت به بازار سهام ، اعتبار شرکت افزایش یافته و شرکت می تواند در بازاری با ۷۰ میلیون نفر جمعیت، منابع مالی مطلوب را جذب کند. علاوه بر این، هنگامی که شرکت توسط سازمان بورس و سهام‌داران جدید مورد نظارت و کنترل قرار بگیرد، فعالیت‌های انحرافی و غیر ضروری شرکت، به دلیل توجه زیاد نهادهای نظارتی کاهش می‌یابد.

مزایای ذکرشده از جمله مهم ‌ترین انگیزه‌های ورود شرکت‌ها به بازار سهام می‌باشد. در حال حاضر شیب تقاضا برای ورود به بازار بورس صعودی بوده و افزایش چشم‌گیری داشته است که این امر منجر به وضع قوانین خاصی به منظور ورود و پذیرش شرکت‌های متقاضی به بورس شده است. وضع این قوانین به منظور شفاف سازی وضعیت کنونی و آینده شرکت و همچنین مشخص نمودن وضعیت سرمایه ی شرکت در مقایسه با سایر رقبای آن می‌باشد که به نوبه ی خود می‌تواند مبنای مناسبی برای تجزیه و تحلیل روند فعالیت شرکت قرار گیرد.

برای ورود شرکت ها به بازار بورس علاوه بر انجام مراحل قانونی مربوط به ثبت شرکت، بایستی گزارشی کارشناسی مطابق با ساختار اعلام شده از جانب بازار بورس تدوین و به سازمان اوراق بهادار تهران ارائه شود تا بعد از تصمیم‌گیری نهایی توسط کمیته موجود در سازمان در رابطه با شرکت، حکم نهایی آن ابلاغ شود.

شرایط مالی ورود شرکت‌ها به بورس

شرکت مورد نظر بایستی دارای تابعیت ایرانی بوده و در ایران ثبت شده باشد.
شرکت باید سهامی عام باشد.
شرکت باید دارای سهام عادی با نام دارای حق رأی باشد و ۱۰۰ درصد بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و هیچ‌گونه امتیاز خاصی برای سهام‌داران شرکت وجود نداشته باشد.
تبصره ای که در این مورد وجود دارد این است که شرکتی که سهام با شرایط ویژه داشته باشد، در صورتی که از طرف هیات پذیرش اوراق بهادار و شورای بورس تایید شود، قابل پذیرش خواهد بود.
حداقل دو سال از تاریخ تاسیس شرکت گذشته باشد.
حداق مبلغ سرمایه گزاری شرکت ده میلیارد ریال باشد.
در زمان پذیرش شرکت برای ورود به بازار بورس، نباید بیشتر از ۸۰ درصد از سهام شرکت در اختیار کمتر از ۱۰ نفر سهام‌دار باشد. این نسبت نیز بایستی در پایان دومین سال پس از پذیرش به ۷۵ درصد تقلیل یابد. به علاوه حتما بایستی بعد از گذشت شش ماه از تاریخ درج شرکت در بازار بورس و تا زمانی که نام شرکت در تابلو دوم بورس درج شود، حداقل ۵۰۰ سهامدار داشته باشد.
تبصره موجود در این بند این است که در مورد شرکت‌های دولتی که تابع مقررات قانونی هستند، سهام آنها بایستی از طریق بورس اوراق بهادار به مردم واگذار شود، رعایت این بند در زمان پذیرش شرکت اجباری نیست. شرکت‌های یاد شده بایستی حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ پذیرش، شرایط عمومی خود را با مقررات این بند تطبیق دهند.
مجموع سهام متعلق به وزارتخانه ها، دولت، مؤسسه ها و شرکت های دولتی، نباید از ۴۹ درصد سهام شرکت بیشتر باشد.
تبصره ی موجود در این بند این است که شرکت های دولتی مذکور در این بند موظفند حداکثر بعد از مدت دو سال از تاریخ پذیرش شرکت و درج نام آن در فهرست نرخ‌های بورس، وضعیت عمومی خود را با شرایط فوق‌الذکر تطبیق دهند.
شرکت باید در دوره های متوالی زمانی سودآور بوده و امکان سودآوری و افزایش آن در آینده وجود داشته باشد و ضرر و زیان انباشته نداشته باشد.
نسبت حقوق و سهم صاحبان سهام شرکت نسبت به کل دارائی‌ها، از حد نرمالی برخوردار بوده و نباید از ۳۰ درصد کمتر باشد. در صورتی که نسبت مشخص شده از حداقل تعیین شده در این شرط کمتر باشد، اما به تشخیص هیأت پذیرش از حد مناسبی برخوردار باشد، باید نسبت حقوق و سهم صاحبان سهام به کل دارائیهای ثابت، حداقل از ۵۰ درصد کمتر نباشد.
اساس‌نامه شرکت بایستی طوری تنظیم شده باشد که به تشخیص هیأت پذیرش بورس، حقوق سهامداران جزئی در آن محفوظ باشد.
شرکت بایستی نظام حسابداری مطلوب داشته باشد و به تشخیص هیأت پذیرش، در مورد شرکت های تولیدی(حسابداری صنعتی) استقرار داشته باشد. علاوه بر این کلیه ی دفاتر و حسابهای شرکت باید مطابق با استانداردهای حسابداری مصوب در کشور، نوشته شده باشد.
شرکت متقاضی ورود به بازار بورس، بایستی گزارش های حسابرسی دو دوره مالی متوالی پیش از زمان پذیرش را به طور کلی به سازمان بورس ارائه نماید. تمامی این گزارش ها بایستی توسط مؤسسات حسابرسی رسمی ایران که واجد ویژگی های خاص مصوب شورای بورس هستند، تهیه شده باشد.
برای شرکتهای فعال در تالار فرعی، علاوه بر دارا بودن شرایط فوق، سهام شرکت و میزان فعالیت آن در مدت زمان شش ماهه ورود به بازار بورس، بنا به تشخیص دبیر کل سازمان بورس اوراق بهادار تهران، بایستی از وضعیت مطلوبی برخوردار باشد. در غیر این صورت، کلیه ی گزارشات جهت اخذ تصمیم نهایی به هیات پذیرش گزارش می شود.

شرایط اختصاصی ورود شرکت‌ها در بازار اول – تابلوی اصلی

وجود سهام شناوری حداقل ۲۰%
دارا بودن حداقل میزان سرمایه ثبت شده شرکت به ارزش ده میلیارد ریال
گذشت حداقل ۳ سال از سابقه فعالیت پیش از پذیرش در بورس
عدم وجود بدهی های انباشته در ترازنامه و ضرر و زیان
مطلوبیت سیستم حسابداری به لحاظ مالی
سودآوری در ۳ دوره مالی متوالی منتهی و دارا بودن چشم اندازی روشن از لحاظ سود آوری
حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ها ۳۰%
تایید صورت‌های مالی توسط حسابرسان معتمد سازمان بورس
عدم وجود محکومیت کیفری برای مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره
عدم وجود دعاوی حقوقی با اهمیت بر صورت‌های مالی شرکت
عدم وجود مردودی صورت های مالی از نظر حسابرسان معتمد